Smoczek a sen dziecka

Z tego wpisu dowiesz się kiedy smoczek może wspierać sen dziecka, a kiedy staje się niekorzystną senną asocjacją... oraz czy faktycznie u wszystkich niemolaczków przed 9. miesiącem życia trzeba zrezygnować ze smoczka, aby chronić ich sen.

Noworodki i niemowlęta (0-4 miesiące)

W okresie tzw. IV trymestru (0-3 miesiące) smoczek jest bardzo dobry rozwiązaniem na wyciszanie maluszka i wspiera jego sen. Czynność ssania to naturalny "usypiacz" najmłodszych dzieci (starszych również!) - ssanie to czynność wyzwalająca w organizmie dziecka produkcję hormonów o działaniu uspokajającym i odprężającym, takich jak beta-endorfiny (regulują nastrój, zmniejszają odczuwanie bólu), dopamina i serotonina, a także cholecystokinina, która działa na układ pokarmowy i nerwowy przynosząc uczucie sytości i senności. Z tego powodu głodnemu noworodkowi nie podajemy smoczka - może to negatywnie wpływać na przyrosty wagi. Od strony procesów fizjologicznych, ssanie obniża rytm bicia serca i ciśnienie krwi - redukuje stres i wycisza płacz dziecka.

Dodatkowo, korzystanie przez maluszka ze smoczka w pierwszych 4 miesiącach życia uznawane jest za czynnik zmniejszający ryzyko SIDS (Syndromu Nagłej Śmierci Łóżeczkowej) - to właśnie w tym okresie życia dziecka ryzyko SIDS jest najwyższe. Zalecane jest podawanie smoczka przy usypianiu dziecka, ale bez ponownego wkładania go do buzi maluszka po jego zaśnięciu. Zazwyczaj nie ma takiej potrzeby, ponieważ maluszek przed ukończeniem 3-4. miesiąca życia płynnie przechodzi przez cykle snu nie potrzebując przy tym takich "wspomagaczy" jak smoczek  - pomaga w tym prosta struktura snu noworodka... oczywiście, są wyjątki i niektóre noworodki potrzebują smoczka, aby kontynuować sen. 

W przypadku, gdy Wasz maluszek nie akceptuje smoczka, nie podawajcie mu go na siłę. Smoczek jest bardzo pomocny u dzieci, które przyszły na świat ze wzmożonym odruchem ssania - rzecz jasna, nie dotyczy to każdego noworodka

W pierwszych 4 miesiącach życia odruch ssania może być znaczny (u wszystkich dzieci jest bezwarunkowy), następnie stopniowo zanika i po 6. miesiącu życia zmienia się w ssanie świadome. Z tego powodu część niemowląt samodzielnie rezygnuje ze smoczka około 4. miesiąca życia - jeśli wypatrzycie ten moment, kiedy maluszek wyraźnie mniej chętnie chwyta/ssie smoczek po 12-14. tygodniu życia, koniecznie zabierzcie smoczek, aby dziecko nie przyzwyczajało się do niego, zwłaszcza przy zasypianiu.

Po 5.mż ze smoczka trzeba zrezygnować – u wiekszości dzieci staje się on niekorzystaną senną asocjacją i zaburza sen dziecka aż do ukończenia 7-8.mż. W jaki sposób to ocenić? Jeśli dziecko budzi się po około 30-40 minutach od zaśnięcia na drzemkę, a w nocy - rzadziej, ale nadal zbyt często, aby uznać, że faktycznie jest głodne i potrzebuje karmienia, a po przywróceniu smoczka po chwili i bez większych trudności zasypia ponownie, tak jak na poniższym filmie:

Spotkałam się jednak z sytuacją, kiedy dziecko zasypiało ssąc smoczek, ale w nocy budziło się tylko na 2-3 karmienia. Tę sytuację można wytłumaczyć zanikającym po 3. miesiącu życia odruchem ssania - w nocy maluszkowi wystarczają karmienia, aby go zaspokoić. Takie maluszki potrafią przespać w nocy 3-5 godzin bez smoczka i bez "nadprogramowych" pobudek na podanie go.

Możecie w łagodny sposób pomóc dziecku odejść od zasypiania ze ssaniem smoczka po 4. miesiącu życia - skorzystajcie z nastepującego rozwiązania:

• wieczorem, kiedy maluszek jest bliski zaśnięcia na Waszych rękach lub w łóżeczku, zacznijcie wyjmować smoczek z jego buźki tuż przed zaśnięciem

• jeżeli dziecko będzie go wyraźnie poszukiwać (nie zaśnie, a przez brak smoczka zacznie się wybudzać) - wstrzymajcie się z przwyróceniem smoczka przez kilka sekund i w tym czasie wyraźniej wspierajcie maluszka, na przykład wzmocnijcie kołysanie na rękach albo - jeśli dziecko leży w łóżeczku - dodajcie oklepywanie/głaskanie/kołysanie, aby pomóc mu wejść w sen (bez smoczka)

• jeżeli po kilku sekundach maluszek nie zacznie zasypiać, przywroćcie smoczek i spróbujcie wyjąć go jeszcze raz tuż przed zaśnięciem

• jeżeli nie uda się to, niech maluszek zaśnie z nim w buźce. Starajcie się ćwiczyć zasypianie bez smoczka w buzi wieczorem i przy pierwszej drzemce (to dobry moment na zmiany - zasypianie jest wtedy w miarę łatwe)

Wytrwałe ćwiczenie zabierania smoczka tuż przed zaśnięciem może pomóc maluszkowi odejść od zasypiania ze smoczkiem - z pewnością wymaga to wytrwałości i czasu. Kiedy dziecko potrafi zasnąć bez smoczka, nie ma potrzeby przywracania go także w nocy - lepiej jest wspierać je w inny sposób przy powracaniu do snu,

W przypadku, gdy powyższe rozwiązanie nie zadziała, ze smoczkiem trzeba będzie rozstać się raz na zawsze. Rezygnacja ze smoczka oznacza zmianę rozwiązania na zasypianie u dziecka, a to zawsze oznacza naukę samodzielnego zasypiania. W Programie WYSPANA MAMA proponuję zrezygnować ze smoczka dopiero na trzecim etapie nauki - wcześniej warto korzystać, ponieważ ułatwi on zaznajamianie dziecka z łóżeczkiem w porze zasypiania (to etap drugi). W Programie opisuję dokładnie jak wspierać maluszka, kiedy na zasypianie nie podacie mu już smoczka.

Niemowlęta (5-8 miesięcy)

U maluszków w wieku 5-7/8 miesięcy, smoczek stanowi niekorzystną senną asocjację, zatem konieczna jest całkowita rezygnacja z niego. Tylko u nielicznych niemowlaczków smoczek nie zaburza ciągłości snu - widzimy to po dłuższych odcinkach snu w nocy (mimo że dziecko zasypia ze smoczkiem w buzi, w nocy nie potrzebuje go, aby przechodzić w kolejne cykle snu i budzi się tylko na nocne karmienia). Z tego powodu w Programie WYSPANA MAMA, czyli programie nauki samodzielnego zasypiania, proponuję podjąć decyzję o smoczku dopiero na 3. etapie nauki. Jest szansa, że po wdrożeniu kluczowych rozwiązań na sen, nie będzie potrzeby rezygnacji ze smoczka. A smoczek bardzo ułatwia maluszkom poznawanie łóżeczka i wyciszanie się w nim!

Dopiero około 8.mż dzieci powoli uczą się odpowiednio chwytać smoczek i wkładać go sobie do buzi – bez angażowania rodziców. Jeżeli Wasz maluszek nie jest jeszcze w tym wieku, przygotujcie się na konieczność odstawienia smoczka (ale - tak, jak pisałam powyżej - istnieją wyjątki!). Na szczęście w ciągu 2-3 dni Wasze dziecko całkowicie o nim zapomni. Rozwiązania na łagodne odejście od smoczka znajdziecie w krótkim poradniku dostępnym poniżej oraz w Programie WYSPANA MAMA dla dzieci w wieku 5-8 miesięcy.

Smoczek może pomagać Wam wyciszać dziecko w trudniejszych dla niego sytuacjach, np. kiedy ubieracie je na spacer (dzieci nie lubią tej czynności, zwłaszcza w zimniej porze roku, która wymaga założenia kilku warstw ubranek) lub podczas jazdy samochodem (wiele dzieci nie lubi „ściśniętej” pozycji w foteliku samochodowym). Smoczek nie powinien jednak pojawiać się już zupełnie w sferze snu maluszka.

Starsze niemowlęta i małe dzieci (9+ miesięcy do momentu gotowości na rezygnację ze smoczka)

U dzieci po 8-9. miesiącu życia smoczek może być korzystną senną asocjacją; około 8.mż dzieci uczą się odpowiednio chwytać smoczek i wkładać go sobie do buzi – bez angażowania rodziców. Nie musicie więc rezygnować ze smoczka, zwłaszcza, jeśli dziecko wyraźnie korzysta z niego przy zasypianiu (ostatni dobry moment na odstawienie smoczka to 9-10. miesiąc życia).

Jeżeli nie macie pewności czy dziecko jest w stanie w nocy samodzielnie odnaleźć smoczek, to przed rozpoczęciem nauki samodzielnego zasypiania najlepiej jest poćwiczyć tę umiejętność w ciągu dnia, w czasie aktywności, kiedy dziecko jest wypoczęte i chętne do zabawy. Rozłóżcie kilka smoczków przed maluszkiem leżącym na brzuszku lub stabilnie siedzącym i za każdym razem, kiedy sięgnie po smoczek i prawidłowo włoży go sobie do buzi - cieszcie się z tego dokonania bijąc dziecku brawo. ;) Chcemy, aby dziecko zrozumiało, że wspieramy je w samodzielnym korzystaniu ze smoczka.

Umiejętność samodzielnego wkładania sobie smoczka do budzi przez dziecko należy następnie przenieść na noc. Można to zrobić w następujący sposób:

• w łóżeczku na czas snu zawsze powinno być dostępnych dla dziecka 5-6 smoczków (najlepiej ułożyć je wokół główki)

• w nocy, przy wybudzeniach, trzymając delikatnie rączkę dziecka w swojej dłoni, odszukajcie wspólnie najbliższy smoczek i powiedzcie przy tym np. „weź smoczek”.

• nie wkładajcie smoczka dziecku do buzi, poczekajcie, aż spróbuje zrobić to samodzielnie, ewentualnie troszkę mu w tym pomóżcie

• po 2-3 nocach takich ćwiczeń, kolejnej nocy podejdźcie tylko do łóżeczka i wypowiedzcie wcześniejszy komunikat/hasło – dziecko powinno samodzielnie odszukać smoczek w łóżeczku i włożyć go sobie do buzi.

Aby uniknąć problemów ze zgryzem oraz trudności w rozwoju aparatu mowy, korzystanie ze smoczka u coraz starszego dziecka należy ograniczać wyłącznie do zasypiania i czasu snu. Jednocześnie regularnie odwiedzać dentystę - jeżeli lekarz zwróci uwagę na nieprawidłowo kształtujący się zgryz, smoczek trzeba pilnie odstawić.

Z mojego punktu widzenia - uwzględniając rozwóoj psychiki dziecka - właściwym momentem na odstawienie smoczka jest trzeci rok życia (po 2. urodzinach). Starszaczek korzysta już wtedy z dobrze rozwiniętej komunikacji werbalnej, w jego zachowaniu zanika impulsywność, a pojawia się zdolność do bardziej racjonalnego myślenia i lepsza kontrola własnego zachowania

Opierając się na wytycznych amerykańskich dentystów zalecam, aby rezygnację ze smoczka zaplanować na czas, kiedy dziecko ukończy 2 lata i 2-3 miesiące oraz przeprowadzić ją na podstawie wspólnych uzgodnień. Działając w ten sposób wyeliminujecie ryzyko całkowitego porzucenia przez starszaka drzemki, co zdarza się w przypadku prób odstawienia smoczka u dzieci między 12. i 24. miesiącem życia, a drzemka jest bardzo potrzebna aż do ukończenia przez dziecko minimum 2,5 lat.

---

Jeśli moje zalecenia okazały się pomocne, możesz postawić mi kawkę: